Θεωρία και Πράξη της Ψυχιατρικής: To Ψυχιατρείο της Λέρου

«Ποιος μπορεί να τραβήξει στο ουράνιο τόξο μια γραμμή
εκεί που σβήνει η βιολετιά απόχρωση και η αρχίζει η πορτοκαλένια;
Η διαφορά που βλέπουμε στα χρώματα είναι ξεκάθαρη,
όμως σε ποιο σημείο ακριβώς αρχίζει να σμίγει το ένα με το άλλο;
Έτσι λοιπόν συμβαίνει με την τρέλα και τη λογική.»

Η τρέλα αποτελεί για τις κοινωνίες μας ένα διαυγές στίγμα, σημάδι
διαχωρισμού από το Λόγο, το Λόγο που διαχωρίζει ποιος είναι άξιος να μετέχει
της παραγωγής και κοινωνικής αναπαραγωγής και ποιος είναι απαραίτητο να
περιθωριοποιηθεί για να καταστεί αντικείμενο γνώσης, τοξικό, για την βιολογική
ευμάρεια του πληθυσμού, υποκείμενο που πρέπει να ιαθεί. Αντικείμενο της
γλώσσας του Λόγου που τρέφεται από τη μεταφυσική θέση ότι μπορεί μέσω της
επιστημονικής μεθοδολογίας να γνωρίσει την αλήθεια αυτού που από την ίδια
ορίζεται ως τρέλα. Η τρέλα, η εμπειρία της τρέλας, όμως κινείται με τους δικούς της
νόμους, καθορίζεται από τους δικούς τις ριζικά διαφορετικούς γλωσσικούς κανόνες.

Η ψυχιατρική, ως κλινική οντότητα, πέρα από τη μεθοδολογία θεραπείας που
προτείνει και εφαρμόζει, εμπίπτει σε ένα σύνολο μηχανισμών παραγωγής γνώσης
που ως σκοπό έχει τη χάραξη κλινικών σημείων και κριτηρίων για τεκμηριωμένα στο
χώρο της επιστήμης εγχειρίδια, τα οποία συνεχώς διευρύνονται για να
αναδιπλασιάσουν την ισχύ τους με τη βούλα εσωτερικά επαληθευμένων και
επιβεβαιωμένων ερευνών και κλινικών εμπειριών. Αναδιπλασιασμός που
εργαλειακά χρησιμοποιείται και εκτός κλινικών ή καναπέδων μέσα σε πληθώρα
κρατικών θεσμών, από τη δικαστική εξουσία και τις ψυχιατρικές γνωματεύσεις που
τη συνοδεύουν έως το σχολείο. Πλέον ψυχολογία, ψυχιατρική, νευροψυχολογία,
χρησιμοποιούν έναν κοινό κώδικα ο οποίος επικυρώνει με στατιστικά στοιχεία
την εξουσία του ιατρικού βλέμματος. Δεν είσαι ποτέ τρελός αν δεν έχει
κατονομαστεί ένα σύνδρομο που να σε περιγράφει.

Η ψυχιατρική γνωμάτευση ή η ψυχολογική προτυποποίηση θεμελιώνεται στο
δίπολο μεταξύ του υγιούς και του ασθενούς, που στην ουσία περιγράφει την
ικανότητα του υποκειμένου να προσαρμοστεί στις επιταγές είτε για
παραγωγικότητα και αποδοτικότητα στην εργασία, είτε για την αναπαραγωγή του
είδους, είτε ευρύτερα για προσαρμοστικότητα στις κυρίαρχες ηθικές νόρμες. Ο
λόγος περί ψυχικής υγείας στην πραγματικότητα, είτε ταυτίζει το υποκείμενο με το
υγιές πρότυπο είτε με το παθολογικό, διαπερνά το σύνολό της κοινωνίας ως άλλου
βιολογικού οργανισμού που πρέπει να πειθαρχήσει σε ορισμένα πρότυπα ώστε να
καταστεί παραγωγικότερος και να μπορέσει να αναπαράξει τον εαυτό του. Ο
επιστημονικός λόγος που πραγματεύεται τον άνθρωπο αποτελεί ταυτόχρονα ένα
εργαλείο εξουσίας για την καθυπόταξη του ανθρώπου. Οι ανθρωπιστικές
κοινωνίες μας δεν έχουν κανένα πρόβλημα να κατασκευάσουν έναν απόλυτο
Άλλο και να τον εγκλείσουν υπό την ομπρέλα της παθολογίας του, για να τον
‘’διορθώσουν’’ ή απλά να τον αποκλείσουν στο βωμό της ευρύτερης ωφέλειας
και της κοινωνικής ασφάλειας.

Αντιπροσωπευτικότερο παράδειγμα των ακραίων συνεπειών που μπορεί να επιφέρει
στο υποκείμενο ο ψυχιατρικός εγκλεισμός, τόσο για τα ελληνικά δεδομένα
όσο και για τα διεθνή με τη δημοσιότητα και τις διαστάσεις που έλαβε, αποτέλεσε το
Ψυχιατρείο της Λέρου. Η Λέρος είναι το ιστορικό πρότυπο των αδιεξόδων της
ιδρυματοποίησης. Εκεί αναδείχθηκε το τέλμα των παραδοσιακών αντιλήψεων
για τις ιδρυματικές πρακτικές. Η πραγματικότητα του νησιού κατέστη συνώνυμη
της παρακμής, του εξευτελισμού, της απομόνωσης, των αποτρόπαιων συνθηκών
διαβίωσης, μιας απόλυτης δυστυχίας. Ως συνέπεια της διεθνούς κι εγχώριας
κατακραυγής η Λέρος στάθηκε το ορόσημο της απαρχής της ελληνικής
«ψυχιατρικής μεταρρύθμισης» και παρέμεινε ως ένα ιστορικό παράδειγμα προς
αποφυγή .

Στη βάση όλων αυτών ως Ελευθεριακή Παρέμβαση Φιλοσοφικής καλούμε τον
Θ.Μεγαλοοικονόμου να μιλήσει για την πραγματικότητά της Λέρου την οποία ο
ίδιος έζησε για εννιά έτη ως ψυχίατρος στο ίδρυμα. Παράλληλα άσκησε κριτική
στην ψυχιατρική μεταρρύθμιση και συνέβαλε στην ανάπτυξη του αντιψυχιατρικού
ελληνικού κινήματος στο πλαίσιο του οποίου εντάσσεται και η παρούσα εκδήλωση.
Τρίτη 23/5 στις 14:00 στην αίθουσα 638

Ελευθεριακή Παρέμβαση Φιλοσοφικής
epf72.squat.gr | epf72@riseup.net